خرما

⭐⭐⭐ دسته بندی خرما و انواع آن

📌 بررسی دقیق خرما به همراه خواص خرما

خشکبار » میوه خشک » خرما

یکی از قدیمی‌ترین میوه‌های کشت شده توسط انسان، خرما است.

و تا رسیدن کامل و خشک شدنش نام های فراوانی به خود می گیرد.

✅ مثلاً:
✔️ خارَک: به میوهٔ نرسیده خرما، «خارَک» یا «خرک» یا کنگ می گویند.
✔️ رطب: به مرحله قبل از رسیدگی کامل خرما، رطب می گویند. (رطب رطوبت بیشتر و قند کمتری نسبت به خرمای کاملاً رسیده دارد)
✔️ خرما: میوه کاملا رسیده درخت نخل را خرما می گویند.

📌 خواص خرما

مناسب برای بارداری
مناسب برای مبتلایان به دیابت
دارای پروتیئین‌ها و مواد مغذی فراوان
مفید برای اسهال
در مان کم خونی و سازنده گلبول‌های قرمز خون. (با خوردن چند عدد خرما در روز آهن مورد نیاز بدن تامین می‌شود)
فیبر بالا و مناسب برای لاغری

📌 مردم صحرا هسته درخت خرما را آرد کرده و از آن نان می‌پزند یا هسته را بو داده و از آن به‌عنوان قهوه استفاده می‌کنند.

✅ ارقام خرمای ایران
بالغ بر ۳۰۰۰ رقم خرما در دنیا شناخته شده‌اند که بخش عمده ای از آن‌ها متعلق به ایران است، به طوری که از سه هزار رقم شناخته شده خرما در دنیا ۴۰۰ رقم آن متعلق به ایران است.
بیشتر این 400 رقم در ۶ استان خوزستان، هرمزگان، کرمان، بوشهر، فارس و سیستان و بلوچستان پراکنده شده‌اند.

✔️ خرمای پیارم (استان هرمزگان)⭐
✔️ خرمای ربی (جیرفت، عنبرآباد و کهنوج)
✔️ خرمای سایر یا استعمران (استان خوزستان)⭐
✔️ خرمای کروت (استان کرمان)
✔️ خرمای کلوته (جیرفت، عنبرآباد و کهنوج)
✔️ خرمای مضافتی (جیرفت، عنبرآباد و بم)⭐
✔️ خرمای الینگی (نیک‌شهر در استان سیستان و بلوچستان)
✔️ خرمای هلیله‌ای (جیرفت، عنبرآباد، کهنوج و بم)
✔️ خرمای شاهانی (استان فارس)
✔️ خرمای کبکاب (بهبهان)
✔️ خرمای زاهدی (استان خوزستان، بوشهر و جنوب استان کرمان)⭐
✔️ خرمای کبکاب (استان بوشهر)⭐
✔️ خرمای مرداسنگ (مناطق جنوبی استان کرمان (شهرستان جیرفت، شهرستان عنبرآباد، شهرستان کهنوج) و استان هرمزگان)

⭐ مهمترین گونه‌هایی که در ایران تولید می‌شوند با ستاره علامت گذاری شده اند.

✅ ارقام بومی خرما در بلوچستان
✔️ خرمای مضافتی
✔️ ربی
✔️ شَکَری
✔️ حلیله
✔️ آبروگن
✔️ کَلَگی
✔️ چربان
✔️ حاشه‌ای
✔️ جوانداک
✔️ اشکنجک
✔️ پُپو
✔️ دِسکی
✔️ وردیوار
✔️ بَرنی
✔️ کلوت
✔️ مُلسی
✔️ کروچ
✔️ کونداک
✔️ کتمی

✅ ارقام بومی خرما در استان فارس
✔️ شاهانی
✔️ زاهدی (قصب)
✔️ کبکاب می‌باشد
✔️ پیارم
✔️ خاصوئی
✔️ استعمران
✔️ برحی
✔️ دیری
✔️ گنتار
✔️ مجول
✔️ پنجه عروس
✔️ هلیله

✅ ارقام بومی خرمای بوشهر
✔️ قسب (زاهدی)
✔️ کبکاب
✔️ حاج باقری
✔️ برهی
✔️ بریمی
✔️ صمرون
✔️ شکر
✔️ سیسی
✔️ حلَو
✔️ سروری
✔️ زندنی
✔️ خشن خار
✔️ استک سرخو
✔️ مرسو، خاصویی
✔️ جمادی
✔️ بیرمی
✔️ تی رس
✔️ شهابی
✔️ لش
✔️ کندی
✔️ خنیزی
✔️ سمیلی
✔️ خضروی
✔️ گنتار
✔️ پنبه
✔️ شیخ عالی
✔️ زامردو
✔️ ده دارب
✔️ اهرمی
✔️ خاویزی
✔️ خاور
✔️ مکتی
✔️ شاخونی
✔️ مصلی
✔️ جوزی
✔️ غصاب
✔️ ردستی

✅ ارقام خرمای هرمزگان
✔️ خرمای پیارم
✔️ مرداسنگ
✔️ هلیلی
✔️ مضافتی
✔️ خاصویی
✔️ خنیزی
✔️ شاهانی
✔️ کریته
✔️ زرک
✔️ کلک سرخ

✅ ارقام بومی خرما در غرب خوزستان
✔️ لیلوئی
✔️ برحی (گرد و ریز و با و شیرینی کمتری نسبت به ارقام دیگر)
✔️ زاهدی
✔️ دیری
✔️ اشکر و بریم
✔️ حلاوی
✔️ بلیانی
✔️ سویدانی
✔️ هداک
✔️ شکر
✔️ بنت السب
✔️ دگل زرد
✔️ خضراوی
✔️ استعمران (سعمرون)
✔️ بوبکی
✔️ چبچاب
✔️ مشتوم
✔️ جهرمی
✔️ عموبحری
✔️ دگل سرخ
✔️ فرسی
✔️ هدل
✔️ خصاب
✔️ حمراوی
✔️ حساوی
✔️ اسحاق
✔️ جوزی و گنتار
✔️ کبکاب (بسیار شیرین و ظاهری شیشه‌ای دارد)

✅ ارقام بومی خرما در کرمان
در بم و نرماشیر
✔️ مضافتی
✔️ کروت
✔️ قندشکن (سنگ‌شکن)
✔️ ربی
✔️ خریک
✔️ هلیله‌ای
در جیرفت و عنبرآباد
✔️ خرمای مضافتی عالی مِهتِری
✔️ شِکَری
این دو از زودرس‌ترین گونه‌های خرما هستند که بیشتر مصرف محلی دارند
✔️ کلوته (کلیته)
✔️ مرداسنگ (تنها خرمای طبع سرد دنیا)
✔️ هلیلی
✔️ خَنیزی
✔️ رُوغنی
✔️ شاهانی
✔️ زاهدی
✔️ خضراوی
✔️ رَبی
✔️ نگار (میوه‌هایی بسیار کشیده دارد)
✔️ گاردیال
✔️ قربانی
✔️ آجیلی

✅ ارقام بومی خرما در غرب کرمانشاه (قصر شیرین)
✔️ زاهدی
✔️ ارزق
✔️ خضراوی
✔️ جعفری و اشرسی

✅ ارقام بومی خرما در ایلام
✔️ خضراوی
✔️ زاهدی
✔️ اشرسی و زیدی

✅ اصطلاحات نخل و خرما
در مناطق خرماخیز ایران اصطلاحات و واژه‌های فارسی زیادی در ارتباط با نخل‌کاری رواج دارد

✔️ مچ، مُخ، مُغ، مُگ یا مُه و دیمیت
به معنی نخل

✔️ فَسیل
ساقه اصلی درخت خرما
در جیرفت به پاجوش نخل گفته می‌شود

✔️ تیم
هر چه از فسیل بروید اعم از تنه و پاجوش

✔️ تیم فسیل
آنچه در کنار تنه اصلی می‌روید

✔️ مُه‌کُشَک یا مخ کش
درختچه‌ای که از تنه فسیل برآید
در بم و نرماشیر به آن‌ها جنگ می‌گویند

✔️ اَبار یا هبار (Hobar)
گردی که از نخل نر ترشح می‌شود
در بم و نرماشیر به آن‌ها بو می‌گویند
در جیرفت و میناب به آن ایوار می‌گویند

✔️ گله‌بشکن یا تَرَکی
از آفت‌های نخل

✔️ تازوغ
سوسکی از آفت‌های نخل

✔️ تفتوک
از افت‌های نخل که شبیه تار عنکبوت و کپک می‌باشد و دور خوشه‌ها را در بر می‌گیرد

✔️ مُشتاب
اتاقک یا سیلویی برای دانه‌دانه کردن و شیره‌گیری از خرما

✔️ پنگ یا پاگ
خوشه

✔️ گرد یا گرز
ساقهٔ درخت خرما

✔️ پاتیزه
پیش (برگهای) جوانتر

✔️ تاره
خوشه نخل، زمانی که در غلاف خود قرار دارد و هنوز چوبی نشده‌است.

✔️ پریچه یا پیرچه یا پریخ (Perikh)
الیاف اطراف برگ خرما که چسبیده به تنه درخت است
پریچه در بعضی مناطق به‌عنوان اسکاچ نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد
در استان بوشهر همان «لیف» نامیده می‌شود
در جیرفت به آن‌ها سیس می‌گویند
در بم و نرماشیر به آن‌ها سی سی می‌گویند

✔️ پیش
برگ درخت خرما

✔️ پاگنه
انتهای پیش که متصل به درخت خرما است
در استان بوشهر این بخش «تاپول» نامیده می‌شود
در جیرفت به آن‌ها تَگ می‌گویند
در بم و نرماشیر به آن‌ها لتی می‌گویند

✔️ دُم باز
خرمایی که نیمی از آن رسیده و حالت رطبی داشته و نیمهٔ بالایی به حالت خارک یا نارس باشد

✔️ هارما
در بخش اچمی نشین جنوب کشور، خرما را برگرفته از زبان اچمی هارما(HARMA) و ارما (Orma) می‌خوانند